کد مطلب:313803 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:222
فرزندان قمر بنی هاشم همانند ستارگان آسمان در جهان می درخشند
بنی ابوالفضل العباس، از مشهورترین تبارهای علویان، كه جمع كثیری از امرا و شعرا و برجستگان شیعه از این سلسله برخاسته اند. این طایفه از ذریه ی حضرت ابوالفضل العباس بن علی بن ابی طالب علیهم السلام هستند كه به شاخه های متعدد تقسیم می گردند و از شمال آفریقا تا ایران بزرگ پراكنده اند. ابن عنبه (م 828 ق) به چهار شاخه ی آن اشاره كرده است. از مشهورترین شاخه های این تبار عبارتند از: 1) بنی الصندوق؛ 2) بنی الخطیب؛ 3) بنی جردقه؛ 4) بنی المكفل؛ 5) بنی الشبیه؛ 6) بنی الصوفی؛ 7) بنی السویق؛ 8) بنی الشهید؛ 9) بنی المرجعی؛ 10) بنی زهیرون؛ 11) بنی الهدهد؛ 12) بنی الصدیق.
سرسلسله ی این تبار حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام مكنی و مشهور به ابوالفضل و باب الحوائج و قمر بنی هاشم علیه السلام و علمدار و سقای كربلا و ابوقربه، در سال 26 ق به دنیا آمد و در روز عاشورا (61 ق) در كنار نهر علقمه به شهادت رسید.
مادرش فاطمه معروف به ام البنین علیهاالسلام دختر حزام بن خالد از قبیله ی بنی كلاب بود و حضرت امام صادق علیه السلام می فرمایند خون عمویم حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام در قبیله ی بنی حنفیه است.
وی در روز تاسوعا سردار و پرچمدار برادرش ابی عبدالله الحسین علیه السلام بود. از مشهورترین رجال و برجستگان این تبار:
1. ابومحمد عبیدالله فرزند ابوالفضل العباس علیه السلام، مادرش دختر عبیدالله بن العباس بن عبدالمطلب بود. وی از افاضل بنی هاشم در حجاز بود و با قدرت رسیدن بنی العباس قبیله ی مادری وی حاكم بر مدینه گردید و رهبری طالبیان حجاز را به دست گرفت. دارای دو فرزند ذكور به نامهای ابومحمد الأصغر حسن و ابوجعفر عبدالله بود.
2. ابومحمد الأصغر، وی در عصر پدرش امیر ینبع بود و پس از فوت پدرش سلطان مكه و مدینه و تمامی حجاز گردید و او را ملك الملوك می خواندند، داری پنج
[ صفحه 119]
فرزند بود به نامهای ابوالفضل العباس، ابراهیم جردقه سرسلسله ی بنی جردقه، حمزة الشبیه، عبدالله الأصغر، و ابوجفنه و یا ابوحنفنة الفضل سرسلسله ی بنی الصندوق.
3. ابوالفضل العباس بن ابومحمد حسن بن عبیدالله بن ابی الفضل العباس علیه السلام، وی از اكابر شعرا و متكلمین عصر خویش و امیر حجاز بود، مأمون خلیفه ی عباسی (218 - 198 ق) احترام زیادی برای وی قائل بود، فرزندی به نام عبدالله داشت.
4. عبدالله بن ابوالفضل العباس بن ابومحمد حسن عبیدالله بن ابوالفضل العباس علیه السلام ادیب و شاعر از متكلمین شیعه و خطبای معروف حجاز بود، ذریه ی وی از شش فرزند ذكور به عبیدالله و حمزه كه فرزندان این دو در فارس پراكنده اند، علی سرسلسله ی خاندان سورا، احمد الخطیب سرسلسله ی بنی الخطیب در رمله، عباس كه ذریه ی وی در عراق پراكنده است و فضل سرسلسله ی این تبار در مصر.
5. ابراهیم جردقه فرزند ابومحمد الحسن بن عبیدالله بن ابوالفضل العباس علیه السلام، از اكابر فقهای عصر خویش، ادیب و عالم فاضل و زاهد باتقوا، سرسلسله ی بنی جردقه در مصر و عراق و شام دارای سه فرزند علی المكفل، حسن و محمد.
6. علی المكفل (م 264 ق) از سخاوتمندترین افراد بنی هاشم در عصر خویش، در بغداد ریاست تامه داشت و سرسلسله ی خاندان بنی المكفل است، دارای یازده فرزند (ابن عنبه 19 فرزند ضبط كرده است) كه ذریه ی آنها در مصر و بغداد و ری و مرو و مغرب و واسط پراكنده اند و عبیدالله و برادرش حسن و عبدالله در مصر امارتی تشكیل دادند و مدت زمانی سلطنت نمودند و آنها را رئیس الملوك مصر می خوانند.
7. ابوالقاسم حمزة الشبیه فرزند ابومحمد حسن بن عبیدالله بن ابوالفضل العباس علیه السلام، از برجستگان بنی هاشم، ابن عنبه می نویسد: او را «الشبیه» می خوانند زیرا شباهت بسیاری به حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام داشته است، (عمدة الطالب فی انساب آل ابی طالب، 365).
مأمون خلیفه ی عباسی فرمانی به خط خود نگاشت كه به حمزه به خاطر شباهت وی به جدش امیرالمؤمنین علیه السلام صد هزار درهم اعطا نمود. وی سرسلسله ی بنی الشبیه می باشد و فخر رازی می گوید: مأمون بار دیگر پنجاه هزار درهم به وی هدیه داد
[ صفحه 120]
و زیباترین رجال بنی هاشم بود (الشجرة المباركة فی انساب الطالبیة، 184).
8. عبیدالله الأصغر فرزند ابومحمد حسن بن عبیدالله بن ابوالفضل العباس علیه السلام، مأمون هنگامی كه به شیعیان نزدیك گردید وی را والی خود در مكه و مدینه تعیین نمود، ریاست تامه در حجاز داشت، وی دارای سه فرزند ذكور به نامهای عبدالله و حسن و علی بوده و مادرشان كلثوم دختر حسن الأفطسی بود و ذریه ی او در فارس و بغداد و بصره و ربذه و شام پراكنده اند و از تمام شاخه ها بیشتر هستند.
9. ابوعبیدالله محمد (م 286 ق) فرزند علی بن حمزة الشبیه، ادیب و شاعر و از اصحاب حضرت امام رضا علیه السلام و رواة حدیث.
10. ابومحمد قاسم بن حمزة الشبیه او نیز، دارای جمال مفرط و سرسلسله ی این خاندان در یمن و معروف به صوفی بود و ذریه ی او را بنی صوفی می خوانند.
11. محمد بن ابومحمد القاسم بن حمزة الشبیه عالم و فاضل و از برجستگان بنی صوفی، ذریه ی وی در بغداد و مصر و بصره و مراغه و تفلیس پراكنده اند.
12. حسین بن علی بن حسین بن ابومحمد قاسم بن حمزة الشبیه، اهل علم و ساكن سمرقند.
13. ابوالحسن علی از احفاد ابومحمد القاسم بن حمزة الشبیه، قاضی القضاة طبرستان و سرسلسله ی بنی صوفی در طبرستان و دارای چندین فرزند ذكور، مشهورترین آنها عباس، علی، محمد، قاسم، احمد همگی از بزرگان بنی صوفی در ایران هستند.
14. ابوالعباس بن الفضل از نوادگان حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام از شعرا، قصیده ای در رثای جدش حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام دارد كه مطلع آن چنین است:
انی لأذكر للعباس موقفه
بكربلاء وهام القوم تختطف
ذریه ی وی در قم و طبرستان پراكنده اند.
15. عبدالله بن عباس از احفاد ابوالفضل العباس علیه السلام ادیب و شاعر، مادرش از بنی افطس بود، لذا وی را ابن الأفطسیه می خوانند.
16. ابوالطیب محمد فرزند حمزة از نوادگان ابوالفضل العباس علیه السلام از
[ صفحه 121]
وجوه و برجستگان بنی هاشم، اردن را مسكن خویش قرار داد و باغات زیادی در طبریه احداث كرد، عمری در المجدی می نویسد كه طغج بن حیف فرغانی به وی حسادت كرد و او را در باغ در طبریه شهید نمود (271 ق). وی سرسلسله ی بنی شهید است. وی دارای سه فرزند ذكور به نامهای ابومحمد حسن و ابوالفضل جعفر، ابوالحسن علی بود كه همگی در طبریه ساكن بودند و به نام بنی شهید معروف هستند و از افاضل آن سامان بودند و ذریه ی آنها در اردن و فلسطین پراكنده اند.
17. محمد (م 316 ق) فرزند زید از احفاد ابوالفضل العباس علیه السلام از علمای مصر و از بزرگان بنی هاشم.
18. حسن بن عبدالله از نوادگان ابوالفضل العباس علیه السلام، مأمون، مكه و مدینه را مدتی به وی تفویض كرد، سپس مفتی و قاضی القضاة مكه بود و شش فرزند ذكور داشت.
19. محسن بن حسن از نوادگان ابوالفضل العباس علیه السلام از اكابر سادات عصر خویش.
20. حسین بن حمزه برادر ابوطیب محمد (مستشهد 271 ق) است كه سرسلسله ی بنی العجان می باشد و از برجستگان احفاد وی احمد العجان است، اعقاب این سلسله در كربلا به نام بنی العجان معروف هستند.
21. ابوالحسن علی بن محمد التابوت از احفاد ابوالفضل العباس علیه السلام از اكابر بنی هاشم در عصر خویش، فرزندانش همگی ساكن طبریه بودند و بعضی از نسابه ها، آنان را بنی الطبرانی یاد كرده اند.
22. علی بن عبیدالله بن حسن بن عبیدالله بن ابوالفضل علیه السلام از افاضل بنی هاشم در مدینه، همسرش فاطمه دخت حمزة بن حسن بن عبیدالله بن ابوالفضل العباس علیه السلام بود و فرزند وی ابوعبدالله حسین و نیز نوه ی وی عبیدالله بن ابی عبدالله الحسین امیر یمن بود. ده فرزند ذكور و اعقاب زیادی در یمن داشت.
23. علی الهدهد بن عبیدالله از احفاد ابوالفضل العباس علیه السلام وی از اكابر این خاندان و سرسلسله ی بنی هدهد است كه در سوراء و كناره ی فرات و نی، در فسا
[ صفحه 122]
پراكنده اند و از جمله ی آنها هارون بن داوود بن حسین هدهد از بزرگان بنی هدهد در فسا.
24. قاسم بن عبدالله از احفاد ابوالفضل علیه السلام از وجوه بنی هاشم و طالبیان، عمری می نویسد كه وی بین بنی علی و بنی جعفر را صلح داد در مدینه صاحب رأی و نفوذ بود و اعقاب دارد (المجدی فی انساب الطالبیین، 231).
25. ابراهیم بن محمد لحیانی ابوالفضل العباس علیه السلام وی سرسلسله ی بنی لحیانی در قم، و یمن بوده است.
26. علی شعرانی فرزند قاسم بن محمد لحیانی از افاضل عصر خویش و سرسلسله ی بنی شعرانی در قزوین. [1] .
نسل حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام از پسرش عبیدالله تنها، و نسل عبیدالله از حسن، و نسل حسن از پنج پسرند: عبدالله [2] قاضی مكه و مدینه، و عباس خطیب، و حمزة الكبیر، و ابراهیم و فضل. و عقب فضل از سه پسرند: جعفر، و عباس، و محمد.
و نسل عباس بن امیرالمؤمنین علی علیه السلام به غایت اندك است، در عراق عجم و خراسان كسی از ایشان ندیدیم، غالبا در شیراز و طبرستان بوده اند، و بیشتر نسل عباس در حجاز و مغرب اند. [3] .
سرسلسله ی این تبار حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام مكنی و مشهور به ابوالفضل و باب الحوائج و قمر بنی هاشم علیه السلام و علمدار و سقای كربلا و ابوقربه، در سال 26 ق به دنیا آمد و در روز عاشورا (61 ق) در كنار نهر علقمه به شهادت رسید.
مادرش فاطمه معروف به ام البنین علیهاالسلام دختر حزام بن خالد از قبیله ی بنی كلاب بود و حضرت امام صادق علیه السلام می فرمایند خون عمویم حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام در قبیله ی بنی حنفیه است.
وی در روز تاسوعا سردار و پرچمدار برادرش ابی عبدالله الحسین علیه السلام بود. از مشهورترین رجال و برجستگان این تبار:
1. ابومحمد عبیدالله فرزند ابوالفضل العباس علیه السلام، مادرش دختر عبیدالله بن العباس بن عبدالمطلب بود. وی از افاضل بنی هاشم در حجاز بود و با قدرت رسیدن بنی العباس قبیله ی مادری وی حاكم بر مدینه گردید و رهبری طالبیان حجاز را به دست گرفت. دارای دو فرزند ذكور به نامهای ابومحمد الأصغر حسن و ابوجعفر عبدالله بود.
2. ابومحمد الأصغر، وی در عصر پدرش امیر ینبع بود و پس از فوت پدرش سلطان مكه و مدینه و تمامی حجاز گردید و او را ملك الملوك می خواندند، داری پنج
[ صفحه 119]
فرزند بود به نامهای ابوالفضل العباس، ابراهیم جردقه سرسلسله ی بنی جردقه، حمزة الشبیه، عبدالله الأصغر، و ابوجفنه و یا ابوحنفنة الفضل سرسلسله ی بنی الصندوق.
3. ابوالفضل العباس بن ابومحمد حسن بن عبیدالله بن ابی الفضل العباس علیه السلام، وی از اكابر شعرا و متكلمین عصر خویش و امیر حجاز بود، مأمون خلیفه ی عباسی (218 - 198 ق) احترام زیادی برای وی قائل بود، فرزندی به نام عبدالله داشت.
4. عبدالله بن ابوالفضل العباس بن ابومحمد حسن عبیدالله بن ابوالفضل العباس علیه السلام ادیب و شاعر از متكلمین شیعه و خطبای معروف حجاز بود، ذریه ی وی از شش فرزند ذكور به عبیدالله و حمزه كه فرزندان این دو در فارس پراكنده اند، علی سرسلسله ی خاندان سورا، احمد الخطیب سرسلسله ی بنی الخطیب در رمله، عباس كه ذریه ی وی در عراق پراكنده است و فضل سرسلسله ی این تبار در مصر.
5. ابراهیم جردقه فرزند ابومحمد الحسن بن عبیدالله بن ابوالفضل العباس علیه السلام، از اكابر فقهای عصر خویش، ادیب و عالم فاضل و زاهد باتقوا، سرسلسله ی بنی جردقه در مصر و عراق و شام دارای سه فرزند علی المكفل، حسن و محمد.
6. علی المكفل (م 264 ق) از سخاوتمندترین افراد بنی هاشم در عصر خویش، در بغداد ریاست تامه داشت و سرسلسله ی خاندان بنی المكفل است، دارای یازده فرزند (ابن عنبه 19 فرزند ضبط كرده است) كه ذریه ی آنها در مصر و بغداد و ری و مرو و مغرب و واسط پراكنده اند و عبیدالله و برادرش حسن و عبدالله در مصر امارتی تشكیل دادند و مدت زمانی سلطنت نمودند و آنها را رئیس الملوك مصر می خوانند.
7. ابوالقاسم حمزة الشبیه فرزند ابومحمد حسن بن عبیدالله بن ابوالفضل العباس علیه السلام، از برجستگان بنی هاشم، ابن عنبه می نویسد: او را «الشبیه» می خوانند زیرا شباهت بسیاری به حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام داشته است، (عمدة الطالب فی انساب آل ابی طالب، 365).
مأمون خلیفه ی عباسی فرمانی به خط خود نگاشت كه به حمزه به خاطر شباهت وی به جدش امیرالمؤمنین علیه السلام صد هزار درهم اعطا نمود. وی سرسلسله ی بنی الشبیه می باشد و فخر رازی می گوید: مأمون بار دیگر پنجاه هزار درهم به وی هدیه داد
[ صفحه 120]
و زیباترین رجال بنی هاشم بود (الشجرة المباركة فی انساب الطالبیة، 184).
8. عبیدالله الأصغر فرزند ابومحمد حسن بن عبیدالله بن ابوالفضل العباس علیه السلام، مأمون هنگامی كه به شیعیان نزدیك گردید وی را والی خود در مكه و مدینه تعیین نمود، ریاست تامه در حجاز داشت، وی دارای سه فرزند ذكور به نامهای عبدالله و حسن و علی بوده و مادرشان كلثوم دختر حسن الأفطسی بود و ذریه ی او در فارس و بغداد و بصره و ربذه و شام پراكنده اند و از تمام شاخه ها بیشتر هستند.
9. ابوعبیدالله محمد (م 286 ق) فرزند علی بن حمزة الشبیه، ادیب و شاعر و از اصحاب حضرت امام رضا علیه السلام و رواة حدیث.
10. ابومحمد قاسم بن حمزة الشبیه او نیز، دارای جمال مفرط و سرسلسله ی این خاندان در یمن و معروف به صوفی بود و ذریه ی او را بنی صوفی می خوانند.
11. محمد بن ابومحمد القاسم بن حمزة الشبیه عالم و فاضل و از برجستگان بنی صوفی، ذریه ی وی در بغداد و مصر و بصره و مراغه و تفلیس پراكنده اند.
12. حسین بن علی بن حسین بن ابومحمد قاسم بن حمزة الشبیه، اهل علم و ساكن سمرقند.
13. ابوالحسن علی از احفاد ابومحمد القاسم بن حمزة الشبیه، قاضی القضاة طبرستان و سرسلسله ی بنی صوفی در طبرستان و دارای چندین فرزند ذكور، مشهورترین آنها عباس، علی، محمد، قاسم، احمد همگی از بزرگان بنی صوفی در ایران هستند.
14. ابوالعباس بن الفضل از نوادگان حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام از شعرا، قصیده ای در رثای جدش حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام دارد كه مطلع آن چنین است:
انی لأذكر للعباس موقفه
بكربلاء وهام القوم تختطف
ذریه ی وی در قم و طبرستان پراكنده اند.
15. عبدالله بن عباس از احفاد ابوالفضل العباس علیه السلام ادیب و شاعر، مادرش از بنی افطس بود، لذا وی را ابن الأفطسیه می خوانند.
16. ابوالطیب محمد فرزند حمزة از نوادگان ابوالفضل العباس علیه السلام از
[ صفحه 121]
وجوه و برجستگان بنی هاشم، اردن را مسكن خویش قرار داد و باغات زیادی در طبریه احداث كرد، عمری در المجدی می نویسد كه طغج بن حیف فرغانی به وی حسادت كرد و او را در باغ در طبریه شهید نمود (271 ق). وی سرسلسله ی بنی شهید است. وی دارای سه فرزند ذكور به نامهای ابومحمد حسن و ابوالفضل جعفر، ابوالحسن علی بود كه همگی در طبریه ساكن بودند و به نام بنی شهید معروف هستند و از افاضل آن سامان بودند و ذریه ی آنها در اردن و فلسطین پراكنده اند.
17. محمد (م 316 ق) فرزند زید از احفاد ابوالفضل العباس علیه السلام از علمای مصر و از بزرگان بنی هاشم.
18. حسن بن عبدالله از نوادگان ابوالفضل العباس علیه السلام، مأمون، مكه و مدینه را مدتی به وی تفویض كرد، سپس مفتی و قاضی القضاة مكه بود و شش فرزند ذكور داشت.
19. محسن بن حسن از نوادگان ابوالفضل العباس علیه السلام از اكابر سادات عصر خویش.
20. حسین بن حمزه برادر ابوطیب محمد (مستشهد 271 ق) است كه سرسلسله ی بنی العجان می باشد و از برجستگان احفاد وی احمد العجان است، اعقاب این سلسله در كربلا به نام بنی العجان معروف هستند.
21. ابوالحسن علی بن محمد التابوت از احفاد ابوالفضل العباس علیه السلام از اكابر بنی هاشم در عصر خویش، فرزندانش همگی ساكن طبریه بودند و بعضی از نسابه ها، آنان را بنی الطبرانی یاد كرده اند.
22. علی بن عبیدالله بن حسن بن عبیدالله بن ابوالفضل علیه السلام از افاضل بنی هاشم در مدینه، همسرش فاطمه دخت حمزة بن حسن بن عبیدالله بن ابوالفضل العباس علیه السلام بود و فرزند وی ابوعبدالله حسین و نیز نوه ی وی عبیدالله بن ابی عبدالله الحسین امیر یمن بود. ده فرزند ذكور و اعقاب زیادی در یمن داشت.
23. علی الهدهد بن عبیدالله از احفاد ابوالفضل العباس علیه السلام وی از اكابر این خاندان و سرسلسله ی بنی هدهد است كه در سوراء و كناره ی فرات و نی، در فسا
[ صفحه 122]
پراكنده اند و از جمله ی آنها هارون بن داوود بن حسین هدهد از بزرگان بنی هدهد در فسا.
24. قاسم بن عبدالله از احفاد ابوالفضل علیه السلام از وجوه بنی هاشم و طالبیان، عمری می نویسد كه وی بین بنی علی و بنی جعفر را صلح داد در مدینه صاحب رأی و نفوذ بود و اعقاب دارد (المجدی فی انساب الطالبیین، 231).
25. ابراهیم بن محمد لحیانی ابوالفضل العباس علیه السلام وی سرسلسله ی بنی لحیانی در قم، و یمن بوده است.
26. علی شعرانی فرزند قاسم بن محمد لحیانی از افاضل عصر خویش و سرسلسله ی بنی شعرانی در قزوین. [1] .
نسل حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام از پسرش عبیدالله تنها، و نسل عبیدالله از حسن، و نسل حسن از پنج پسرند: عبدالله [2] قاضی مكه و مدینه، و عباس خطیب، و حمزة الكبیر، و ابراهیم و فضل. و عقب فضل از سه پسرند: جعفر، و عباس، و محمد.
و نسل عباس بن امیرالمؤمنین علی علیه السلام به غایت اندك است، در عراق عجم و خراسان كسی از ایشان ندیدیم، غالبا در شیراز و طبرستان بوده اند، و بیشتر نسل عباس در حجاز و مغرب اند. [3] .
[1] اعيان الشيعة: 7 / 429، 8 / 135؛ سراج الأنساب: 174؛ العباس بن الامام اميرالمؤمنين عليهماالسلام، عبدالرزاق مقرم، اغلب صفحات؛ الفخري في انساب الطالبيين: 160؛ الفضول الفخرية: 201؛ نهاية الأرب: 2 / 360؛ مقاتل الطالبيين: 436 به بعد.
[2] در عمده و فخري عبيدالله.
[3] سراج الأنساب ص 175، تأليف علامه ي نسابه سيد احمد بن محمد بن عبدالرحمن كياء گيلاني، از دانشمندان قرن دهم ه. ق، تحقيق: سيد مهدي رجائي، از انتشارات كتابخانه ي آيةالله العظمي مرعشي نجفي (ره)، تاريخ چاپ سال 1409 ه. ق.